Barış Ekdi tarafından programlanan Suç ve Ceza Modeli, yerel etkileşim ve heterojenlik açısından Schelling’in Dinamik Ayrışım Modeli (Schelling’s Segregation Model) ve J.M. Dalle’nin Heterojenlik Modeli’nin (J.M. Dalle’s Model) bazı karakteristik özelliklerini içermekte; diğer yandan öğrenme/bireysel hafıza, iki-yönlü etkileşim, bireysellik ve aktörlerin dönüşümü gibi farklı özellikler de arzetmektedir. Bu modelin amacı, tercih edilen farklı siyasaların (policies) belirli bir zaman dilimindeki (örn. t sayıdaki turda) sonuçlarının ne şekilde farklılaşacağını analiz etmek ve hipotetik olarak, “suçlulardan arındırılmış” bir dünyaya ulaşma olasılığını test etmektir.
Modelde Polisler, Suçlular, Duyarlılar ve Duyarsızlar olmak üzere dört farklı tipte aktör bulunmaktadır. Bu aktörlerin ortak özelliği, simülasyon boyunca hangi tipten kaç aktör ile etkileşime girdiklerini ve bunun etkilerini kaydetmeleri ve davranışlarını da buna göre uyarlamalarıdır. Beliri koşullar gerçekleştiğinde ise, aktörlerden bazıları (örn. Suçlular) diğer gruba (örn.Duyarsız) geçebilmektedir. Program boyunca, yeteri kadar ceza alan bir suçlu (CRM) ıslah olmakta ve ilk aşamada duyarsız vatandaş (IGN) haline gelmektedir. Duyarsız vatandaşlar ise, adaletin yeterli şekilde tesis edildiğini gördükçe duyarlı (WRN) hale gelmektedir. Benzer şekilde, belirli bir süre boyunca polis (POL) ile suçlunun (CRM) etkileşime girdiğini görmesine rağmen, suçlunun ıslah edilmediğini gören duyarlı vatandaş (WRN) bir süre sonra duyarsız (IGN) hale gelmekte, süreç böyle devam ettiği takdirde tepkisel olarak suç işleme eğilimi de artmaktadır. (Simülasyonda suçlunun ıslahının yeterli olduğu, ıslah edilen bir suçlunun polis diğer suçlulara duyarsız kalmadığı müddetçe suç işlemeyeceği, aktörleri suça itebilecek diğer unsurların olmadığı varsayılmaktadır).
İlke olarak, Polisler diğer bir kategoriye geçememektedir; ancak siyasa tercihi olarak özel bir Polis/Suçlu oranını ayarlandığı takdirde, simülasyon bunu da dikkate almaktadır. (Bu çerçevede Suçluların azalmasına bağlı olarak, Polis sayısında azalmaya gidildiği takdirde, işten çıkarılan Polisler diğer aktörlere dönüşmektedir).
Simülasyonun ilk asımında n sayıda aktör matris üzerine rastlantısal olarak yerleştirilmektedir.Kullanıcı her bir gruptan kaç aktörün yerleştirileceğini ayarlayabileceği gibi, programın varsayılan ayarlarını kullanmak da mümkündür.
Aynı şekilde, kullanıcıdan aşağıdaki dört siyasadan birisini tercih etmesi talep edilecektir. Simülasyon başladıktan sonra siyasaları değiştirmek mümkün değildir:
(a) POL/CRM Oranının Sabitlenmesi (Fix POL/CRM Rate) – (STRATEGY 1): Varsayılan ayarlar çerçevesinde polisler (POL) simülasyon boyunca diğer aktörlere dönüşmemektedir. Ancak, bu opsiyon seçildiği takdirde, simülasyon boyunca POL/CRM (suçlu) oranını sabit tutmak amacıyla, bir sonraki adımdan önce POL oranını arttırmak için önce Duyarlı(WRN) vatandaşlardan bir kısmı polise dönüştürülür, yeteri kadar WRN olmadığında ise, Duyarsızların (IGN) dönüşmesi yoluna gidilir. Polis sayısının azaltılması gerektiğinde de aktörler önce WRN’e sonra IGN’e dönüşür.
(b) Etkinliği Arttırmak (Increase Efficiency) – (STRATEGY 2) için cezanın etkinliğini ifade eden CRMPOL parametresinin oranı artırılmaktadır: Yalnızca bir kez cezalandırılan bir suçlunun (CRM) ıslah olarak Duyarsız (IGN) hale gelmesi varsayılan olarak yeterli görülmemektedir. Bu nedenle, etkinlik oranı suçlunun son 100 turda kaç kez/kaç tur ceza aldığı takdirde ıslah olmuş sayılacağını ifade etmektedir. Ancak etkinliği arttırmanın maliyeti vardır: Cezalandırmanın ve caydırıcılığın hapiste geçirilen süre ile doğru orantılı olduğu, bunun da devletin maliyetini arttırması bu duruma örnek olarak gösterilebilir. Söz konusu maliyet bir tür değişken maliyettir ve cezalandırılan suçlu sayısının artmasına bağlı olarak da değişecektir.
(c) Kamu Duyarlılığını Arttırma (Increase Public Awareness) – (STRATEGY 3) : Bu siyasa tercihi doğrudan cezalandırmak yerine, simülasyon boyunca kamuoyundaki bilinci ve duyarlılığı arttırmayı amaçlamaktadır. Bu sayede, öncelikle duyarsızların (IGN) duyarlı hale gelmesi (WRN) hedeflenmektedir. (Simülasyonda duyarlı ile etkileşime geçmek suçluların ıslahı açısıdan pozitif bir gelişme olarak değerlendirilmektedir.) Programda bu IGNPOL değerinin azaltılması ile yapılmaktadır. Ancak, kamu duyarlılığının artırılması için – (b) ve (c) siyasalarına oranla daha az da olsa – katlanılması gereken maliyetler vardır. Bu nedenle model dünyada suçlular olduğu müddetçe her adımda maliyet artacaktır; ancak bu artış aktör sayısından ve türünden bağımsız olarak gerçekleşecektir.
(d) Hiçbir şey yapma – Bu seçenek tercih edildiğinde, özel bir siyasa tercihi yapılmadığından simulasyo dünyasındaki aktörlerin tipleri aralarındaki etkileşime göre gelişme gösterecektir.
Programın Temel Özellikleri
- Heterojenlik: Simülasyonda Polisler, Suçlular, Duyarlı Vatandaşlar, Duyarsız Vatandaşlar olmak üzere farklı niteliklere sahip dört tip aktör vardır.
- Öğrenme: Her grubun ortak özelliklerinden birisidir ve belirli bir dönemdeki etkileşimlerin toplamı bir sonraki dönemdeki nitelik açısından belirleyici olabilir.
- Dönüşüm: Bir grupta yer alan bir aktör belirli koşullar gerçekleştiğinde bir başka gruba transfer olabilir.
- Yerel Etkileşim: Her bir aktörün komşularıyla kurallara bağlı iki yönlü etkileşimi vardır.
- Küresel Etkileşim: POL/CRM oranının sabitlendiği durumlarda, suçluların sayısı polislerin sayısını etkiler; bunun yanısıra maliyetler küresel olarak değerlendirilir.
- Karşıt Güçler: Kuramsal olarak bir polis, belirli koşullar gerçekleştiği takdirde önce duyarlı bir vatandaşa, sonra duyarsız vatandaşa, ardından da bir suçluya dönüşebilir – ki bu sürecin tam tersi de mümkündür. Bazı siyasa tercihlerinde ise, suçluların artışı polislerin artışı ile dengelenmektedir.
Simülasyon programına ilişkin İngilizce belgeyi okumak için yandaki simgenin üzerine tıklayınız:
